کفالت «عقدى» است که به موجب آن احد طرفین در مقابل طرف دیگر احضار شخص ثالثى را تعهد مىکند. متعهد را کفیل، شخص ثالث را مکفول و طرف دیگر را مکفولله مىگویند. این امر در دفترخانه ها، در زمان نبود سردفتر مطرح میشود. «» در گفت و گو با کارشناسان ثبتی به بررسی مسایل کفالت در دفترخانه های اسناد رسمی پرداخته است.
کفیل متخلف حق تنظیم سند را ندارد
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی نیز در خصوص کفالت در دفترخانه های اسناد رسمی گفت: تعریف کفالت سردفتری دفاتر اسناد رسمی با تعریف کفالت در حقوق اداری مطابقت دارد که عبارتست از ترتیبی که به موجب آن در غیاب متصدی مقامی، مأمور دیگری که قانونا حق دارد قائم مقام او شود کارهای او را انجام داده و به جای او اسناد اداری را امضا کند. علی‌الاصول معاون در غیاب رییس (به علت ناخوشی یا سفر که نتواند کار خود راانجام دهد) خود به خود کفالت او را داراست. ولی می‌توان برخلاف این اصل، شخص دیگری رابه کفالت برگزید و حسب القاعده کفیل همه اختیارات صاحب مقامی را که کفیل او است دارد، مگر اینکه چیزی استثنا شده باشد.
دکتر میرشهبیز شافع درخصوص شرایط انتخاب کفیل دفترخانه افزود: مطابق ماده 23 قانون دفاتر اسناد رسمی سردفتر مسئول تمامی امور دفتر خانه است و دفتریار اول مسئول اموری است که به موجب مقررات به عهده او محول شده است. در مورد اخیر سردفتر و دفتریار مسئولیت مشترک خواهند داشت. در هر مورد که بر اساس مقررات این قانون دفتریار به جای سردفتر انجام وظیفه کند، مسئولیت دفتریار همان مسئولیت سردفتر است و همین حکم در مورد سردفتری که کفالت دفترخانه دیگری را به عهده دارد، نسبت به امور کفالت جاری خواهد بود.دکتر شافع ادامه داد: مواردی که کفیل دفترخانه حق تنظیم و ثبت سند جدید را در دفاتر تحت کفالت ندارد، مطابق ماده 6 آیین‌نامه قانون دفاتر اسناد رسمی می باشد.
مطابق تبصره ماده 7 قانون دفاتر اسنادرسمی کفیل دفترخانه باید واجد همان شرایطی باشد که برای سردفتر مقرر است.وی در خصوص تخلفات کفیل در زمان نبود سردفتر اسناد رسمی تصریح کرد: مطابق ماده26 قانون دفاتر اسناد رسمی در مواردی که سردفتر یا دفتریار، کفیل دفترخانه است، طبق حکم دادگاه انتظامی به انفصال دایم یا سلب صلاحیت محکوم و یا مستعفی یا بازنشسته می شود و در نتیجه دفترخانه تعطیل می شود. مسئول دفترخانه باید بلافاصله اقدام به تحویل تمامی دفاتر و اسناد و اوراق مربوط به دفترخانه کند و نیز تمام وجوه اوراق و اوراق بهادار که به هر عنوان به او سپرده شده، طبق دستور ثبت محل به دفتر یا دفترخانه یا دفترخانه ای که تعیین می شود، حسب مورد تحویل دهد و در صورت امتناع به 6 ماه الی 1 سال حبس جنحه محکوم خواهد شد و همین حکم در مورد سردفتر یا دفتریاری که به علت بیماری یا حادثه، قدرت لازم برای انجام وظیفه به تشخیص پزشک و تایید سازمان ثبت اسناد و املاک کشور از دست داده باشد، نیز جاری است.
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی درباره تقسیم هزینه های دفترخانه در زمان کفالت اظهار داشت: مطابق ماده 47 قانون دفاتر اسناد رسمی در مورد تعلیق یا انفصال موقت سردفتر که دفترخانه به کفالت اداره میشود، درآمد دفترخانه پس از وضع هزینه بین کفیل و سردفتر معلق یا منفصل بالسویه تقسیم خواهد شد.وی خاطر نشان کرد: مطابق ماده 6 آیین‌نامه قانون دفاتر اسناد رسمی کفیل دفترخانه‌ای که سردفتر آن فوت یا به انفصال دایم محکوم یا غیبت غیرموجه دارد، حق تنظیم و ثبت سند جدید در دفاتر مورد کفالت را ندارد و تکمیل اسناد ناقص نیز موکول به کسب اجازه از ثبت محل خواهد بود.
برخورد جدی با کفیل های متخلف صورت می گیرد
رییس کانون سردفتران اسناد رسمی نیز در خصوص وظایف کفیل سردفتر اسناد رسمی و اموری که کفیل می تواند بدون حضور سردفتر انجام دهد گفت: اولا کفالت دفترخانه ممکن است در موارد مرخصی، معذوریت، تعلیق یا انفصال موقت یا انفصال دایم، غیبت غیرموجه و فوت سردفتر به کفیل واگذار شود. در تمام موارد ذکر شده سردفتر یا دفتریار، کفیل دفتر اسناد رسمی، دارای تمام حقوق و وظایف سردفتر اصیل است و حق تنظیم سند دارد اما در صورت انفصال دایم کفیل حق تنظیم سند ندارد.محمدرضا دشتی اردکانی درباره شرایط انتخاب کفیل در دفتر اسناد رسمی افزود: کفیل از بین دفتریاران واجد شرایط سردفتری یا سردفتران همان حوزه ثبتی انتخاب میشود و بنابراین کفیل، باید واجد شرایط سردفتری باشد.
وی در زمینه تخلف هایی که دفترخانه‌ها در زمان کفالت انجام می دهند اظهار داشت: مطابق ماده 42 قانون دفاتر اسناد رسمی، چنانچه سردفتر اعم از اصیل یا کفیل سوءشهرت یا عدم امانت داشته باشد یا صلاحیت علمی و عملی نداشته باشد، به صلاحیت وی رسیدگی و با حکم دادگاه انتظامی سلب صلاحیت میشود.وی در خصوص تقسیم هزینه های دفتر اسناد رسمی در زمان انفصال تصریح کرد: در مورد تعلیق یا انفصال موقت سردفترکه دفتر اسناد رسمی با کفالت اداره میشود، درآمد دفتر اسناد رسمی پس از وضع هزینه، بین کفیل و سردفتر معلق یا منفصل بالسویه تقسیم میشود.رییس کانون سردفتران و دفتریاران در ادامه اظهار داشت: درصورت فوت سردفتر، توسط اداره ثبت برای دفتر اسناد رسمی کفیل تعیین میشود. کفیل حق تنظیم سند در دفتر مربوطه را ندارد. وراث سردفتر متوفی حق دارند ظرف مدت 6 ماه از تاریخ فوت سردفتر نسبت به معرفی شخص واجد صلاحیت، سردفتری اقدام کنند.
قبول کفالت و تصدی محسوب نمی شود
یک حقوقدان نیز در این زمینه گفت: به موجب ماده 23 قانون دفاتر اسناد رسمی مصوب 1354 ، کفیل سر دفتر در غیاب سر دفتر مسئول تمامی امور دفتر خانه است و به همین دلیل، وظایف و مسئولیت های سر دفتر اصیل نسبت به وی جاری می باشد.محمد فرجی در خصوص شرایط انتخاب کفیل در دفترخانه افزود: کفالت در دفتر خانه هم به سر دفتر و هم به دفتر یار تسری دارد. کفیل سر دفتر ، می تواند دفتر یار همان دفتر خانه یا سر دفتر دیگری باشد. درهرحال، کفالت دفتر خانه برای سردفتر دفترخانه دیگر، تصدی محسوب نمی شود. همچنین کفالت دفتر یار حسب مورد می تواند بر عهده سر دفتر یا دفتر یار دوم همان دفتر خانه یا دفتر یار دفتر خانه دیگری باشد.این حقوقدان در مورد تخلفات در دفترخانه ها در زمان کفالت تصریح کرد: به موجب ماده 23 قانون دفاتر اسناد رسمی مصوب 1354 ، مسئولیت کفیل همان مسئولیت سر دفتر و دفتر یار است.
بنابراین هر عملی در چار چوب مواد 29، 40، 42و43 قانون دفاتر اسناد رسمی و سایر مقررات حاکم موجبات مسئولیت انتظامی و کیفری کفیل سر دفتر یا دفتر یار را به بار خواهد آورد.فرجی درباره تقسیم هزینه های دفترخانه در زمان انفصال خاطر نشان کرد: پس از کسر 10درصد سهم کانون سردفتران و 15درصد سهم دفتر یار و 15درصد سهم کارکنان دفترخانه ، الباقی مبلغ حق التحریر میان سر دفتر اصیل و کفیل بالسویه تقسیم می شود.این سردفتر اسناد رسمی در خصوص اداره دفترخانه در زمان فوت سردفتر اسناد رسمی ادامه داد: طبق ماده 6 آیین نامه برخی از مواد قانون دفاتر اسناد رسمی اصلاحی 1360 ، کفیل دفتر خانه ای که سر دفتر آن فوت شده است ، حق تنظیم و ثبت سند جدید در دفاتر مورد کفالت را ندارد و تکمیل اسناد ناقص نیز موکول به کسب اجازه از ثبت محل خواهد بود.
